Toezicht op goede doelen

  • Wie controleert goede doelen?
  • Wat doet het Centraal Bureau Fondsenwerving (CBF) (en wat niet)?
  • Wie controleert/betaalt het CBF?
  • Welke aanbevelingen doet de Donateursvereniging voor een beter toezicht op de goede doelen wereld?
  • Moeten doelen zonder CBF keur verboden worden?
  • Moeten alle goede doelen zich nu houden aan de “code voor goed bestuur” van de commissie Wijffels?

Wie controleert goede doelen?

Er zijn in Nederland ca. 30.000 goede doelen. Er zijn geen regels voor goede doelen en er is dus ook geen goede controle op goede doelen. Helaas worden goede doelen niet verplicht om hun jaarrekening in te leveren bij de Kamer van Koophandel, terwijl dat voor bedrijven wel verplicht is. Hierdoor weet niemand welke goede doelen actief zijn, hoeveel geld er precies omgaat en wat er met het geld gebeurt. 16.000 van deze goede doelen hebben zich bij de Belastingdienst aangemeld als ´organisatie die het algemeen nut beoogt`. Deze doelen geven aan geen winstoogmerk te hebben en staan in Den Bosch geregistreerd zodat ze geen schenkingsrecht hoeven te betalen. Ook hier wordt echter geen controle op uitgevoerd, behalve een steekproefsgewijs verzoek om een jaarverslag in te leveren. Al met al zijn er ongeveer 12.000 organisaties die actief fondsen werven en die door niemand worden gecontroleerd. Ongeveer 625 van deze 12.000 goede doelen leveren vrijwillig hun jaarverslag in bij het Centraal Bureau Fondsenwerving (CBF). 327 van deze 625 organisaties hebben een Keurmerk of Verklaring van geen Bezwaar van het CBF. Zo’n Keurmerk of Verklaring betekent dat er op een aantal punten naar een goed doel gekeken wordt, en het is de enige vorm van controle die er op dit moment is. Het geeft echter geen compleet beeld van kosten en bestedingen. Bovendien is het niet geschikt voor alle goede doelen.

Wat doet het CBF (en wat niet)?

Het Centraal Bureau Fondsenwerving (CBF) is een onafhankelijke instantie die keurmerken verleent aan goede doelen die zichzelf daarvoor aanmelden en ervoor willen betalen. Van de in totaal 30.000 goede doelen zijn er 625 die vrijwillig hun jaarverslag inleveren bij het CBF en er zijn 327 keurmerk- en verklaringhouders. Het CBF claimt dat het Keurmerk staat voor een verantwoorde besteding van het geworven geld, maar zoals de naam al zegt, let het CBF van oorsprong vooral op de kosten van fondsenwerving. Die mogen over drie jaar gemiddeld niet hoger zijn dan 25% van de baten uit eigen fondsenwerving. Gevers willen echter weten wat er “aan de strijkstok” blijft hangen, dus niet alleen fondsenwervingkosten, maar ook kosten voor voorlichting en overheadkosten. Gevers willen weten wat er werkelijk bij ”het goede doel” terecht komt. Het blijkt dat er een groot gat is tussen wat de gever wil en wat er op dit moment is geregeld.

Onlangs is een bestedingselement toegevoegd aan het Keurmerk, waarbij goede doelen zelf moeten aangeven welk deel van het binnengekomen geld ze hebben besteed aan de doelstelling en hoe ze dat meten en evalueren.

Begin 2006 diende de Donateursvereniging een klacht over het CBF in bij de Reclamecode Commissie. De Donateursvereniging maakt bezwaar tegen de in haar ogen misleidende communicatie over het CBF Keurmerk. In reclamespotjes op de radio werd gesteld dat het CBF “controleert of uw geld terecht komt waar u het voor bedoeld heeft.” Dit klopt echter niet. Het CBF controleert NIET de bestedingen van goede doelen, maar focust zich vooral op verantwoorde WERVING van gelden. Het CBF was het met onze kritiek niet eens, maar de Reclame Code Commissie wel. Na toelichting van beide partijen en een uitgebreid onderzoek, concludeerde de RCC in maart dat de klacht gegrond was. Het CBF accepteert de uitspraak en zal de communicatie over het Keurmerk aanpassen.

In principe staat het CBF-Keur open voor elke fondsenwervende organisatie; groot en klein. In de praktijk is het CBF-Keur er vooral voor organisaties die onder het brede publiek landelijk fondsen werven. Er zijn ook wel kleinere en in een enkel geval ook regionaal werkzame instellingen met een CBF-Keur. Het CBF bereidt wijzigingen voor om een beoordeling van een kleinere organisatie voor hen beter toegankelijk te maken. Ook organisaties die alleen fondsenwerven door middel van het inzamelen van kleding kunnen het CBF-Keur verwerven. Voor meer info zie: www.cbf.nl

Wie controleert/betaalt het CBF?

Het CBF is in 1925 opgericht door de toenmalige goede doelen. Later zijn de gemeenten ook een partij geworden en is het een onafhankelijke instantie geworden. Het CBF krijgt subsidie van de overheid, maar valt niet onder de overheid. Het CBF probeert te balanceren tussen overheid, goede doelen en gevers, waardoor de policy niet altijd helemaal duidelijk is.
Het werk van het CBF wordt deels gefinancierd door goede doelen die een Keurmerk aanvragen en daarvoor betalen. Deels door gemeenten die gebruik maken van het (collecte)vergunningen systeem van het CBF. Jaarlijks toetst de Raad voor Accreditatie of het CBF nog voldoet aan de RvA voorwaarden voor certificeringbevoegdheid. Zie www.cbf.nl.

Welke aanbevelingen doet de Donateursvereniging voor een beter toezicht op de goede doelen wereld?

Lees hier onze aanbevelingen.
 
Moeten doelen zonder CBF keur verboden worden?

Het CBF keur is zowel kwantitatief (in aantallen) als kwalitatief (in kwaliteit en diepte) niet toereikend. Het is goed dat het CBF bestaat en voor sommige goede doelen is het een manier om zich te onderscheiden van andere doelen. Het is niet zo dat het CBF alle goede doelen controleert: Goede doelen kunnen vrijwillig een keurmerk aanvragen en moeten daar ook voor betalen. Een CBF keur zegt echter niets over of het een ‘goed’ goed doel is, of een ‘slecht’ goed doel. Er zijn veel doelen zonder CBF keur die geweldige dingen doen en heel open zijn over hun kosten en bestedingen. Ook zijn er organisaties met een CBF keur die slecht in de publiciteit komen. Goed en slecht is heel subjectief. Het gaat er uiteindelijk om dat gevers zelf kunnen beslissen of de doelstelling van goede doelen daadwerkelijk behaald wordt. Het advies bij uw keuze voor uw gift aan goede doelen is om zelf cijfers, activiteiten en  doelstelling te raadplegen. Zie bijvoorbeeld Tips voor Gevers en GeefWijzer. Zie ook www.cbf.nl.

Moeten alle goede doelen zich nu houden aan de “code voor goed bestuur” van de commissie Wijffels?

De code Wijffels is een initiatief van de VFI, branchevereniging van landelijk wervende goede doelen. Deze vereniging telt ca. 100 leden. Andere goede doelen hebben in principe niets met de code te maken. De Donateursvereniging adviseert alle goede doelen in Nederland om vrijwillig zoveel mogelijk van de code over te nemen. Dit zal de transparantie en goed bestuur van goede doelen bevorderen.